Çevre Ajansı’nın kurulmasını öneren yasa teklifi Meclis’te

Türkiye Çevre Ajansı’nın kurulmasını öneren 39 maddelik yasa teklifi sunuldu

Avrupa ülkelerinde benzerlerini gördüğümüz ve kapsamları farkllık göstermekle bearber, genel olarak atık yönetimi, çevresel denetimler ve doğa koruma alanlarında çalışmalar yürüten çevre ajanslarının, Ülkemizde de kurulması yönünde yasal düzenlemeye gidiliyor.

12 Ekim 2020 günü Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne sunulan düzenlemeye göre Çevre Ajansı, döngüsel ekonomi ve sıfır atık yaklaşımı doğrultusunda kaynak verimliliğini artırmak ile ulusal ölçekte depozito yönetim sistemi kurulmasına, işletilmesine, izlenmesine ve denetimine yönelik faaliyetlerde bulunacak.

AK Parti Grup Başkanvekili Mehmet Muş, AK Parti’li milletvekillerince hazırlanan Türkiye Çevre Ajansı Kurulması ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi’nin TBMM Başkanlığı’na sunulduğunu açıkladı.

Teklife ilişkin bilgi veren Muş, Sıfır Atık Projesi’nin daha önce başlatıldığını hatırlatarak, projenin yönetilmesi ve geri dönüşüm sistemlerinin oluşturulabilmesi için Türkiye Çevre Ajansı’nın kurulacağını belirtti.

“Çevre Ajansı hayatın her alanında olan ambalajların tekrar sisteme dönüştürülmesini organize edecek” diyen Muş, Türkiye’de yaklaşık 9 milyar plastik, 6,6 milyar cam, 4 milyardan fazla da metal ve alüminyum ambalaj kullanıldığını ifade etti.

Geri dönüşüm oranları artacak

Muş, yeni sistemle camdaki dönüşüm oranının %21’den, plastikte %57’den, alüminyumda %67’den %90’a çıkacağını söyledi.

Pil, elektrikli, elektronik ürünlerin, lastiklerin, akümülatörlerin geri dönüşüm kapsamına alınacağını ve dönüşümü de Çevre Ajansı’nın organize edeceğini anlatan Muş, ham madde ihtiyacının, emisyon ve yerel yönetimlerin atık bertaraf oranlarının azalacağını anlattı.

Muş, ilk yıl 7 bin 500 kişilik istihdam beklediklerini, 20 yılda 12 bin kişilik bir istihdamın oluşacağını belirterek, “20 yıl içinde Türk ekonomisine 6 milyar euro  civarında bir katkı sağlamasını bekliyoruz. Atık plastik ithalatının da %40 oranında bu düzenlemenin getireceği neticelerle azalmasını beklemekteyiz. 2022’nin ocak ayında sistem çalışmaya başlayacaktır. Kanun geçtikten sonra bir yıl sistemin kurulumu için çalışılacak” dedi.

TBMM Başkanlığı’na sunulan yasa teklifinde öngörülen düzenlemeler genel hatlarıyla şöyle:

• Çevre kirliliğinin önlenmesi ve yeşil alanların korunması, iyileştirilmesi, “sıfır atık” yaklaşımı doğrultusunda kaynak verimliliğini artırmak için ulusal ölçekte depozito yönetim sistemi kurulması, işletilmesi ve denetimine ilişkin faaliyette bulunmak üzere Türkiye Çevre Ajansı kurulacak. Belirli bir depozito bedeli alınarak piyasaya sürülen ürünlerin tüketilmesi, kullanılması sonrasında iade alınması ve depozito bedelinin geri ödenmesine, sonrasında iade alınması, “depozito yönetim sistemi” olarak adlandırılıyor.
• Ajans 7 kişilik yönetim kurulu, başkan ve danışma kurulundan oluşacak. Yönetim Kurulu başkan ve üyeleri Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından atanacak ve bakan isterse 3 yıllık süreyi tamamlamadan görevden de alabilecek. Yönetim Kurulu başkanı, ajansın başkanı da olabilecek.
• Çevre Kanunu’ndaki çevrenin korunmasına ilişkin ilkelere, “sıfır atığın yaygınlaştırılması, motorsuz ve elektrikli araçların yaygınlaştırılması ve plastik içerikli ambalajların azaltılması” ilkesi de ekleniyor.
• Düzenleme ile tehlikeli kimyasalların üretimi, satışı, depolanması, taşınması ile atıkların toplanması, taşınması ve depolanmasından, atık üreticisiyle birlikte atık yönetim sorumlusu firma da müteselsilden sorumlu olacak.
• Çevre Ajansı’nın depozito yönetim sisteminin kurulması ve işletilmesi faaliyetlerine ilişkin yapacağı mal ve hizmet alımları Kamu İhale Kanunu’na tabi olmayacak. Bu konudaki mal ve hizmet alımlarına yönelik usul ve esasları Cumhurbaşkanı belirleyecek. kamu ihale kanununa tabii olmayacak ve bu konudaki mal ve hizmet alımlarına yönelik ihalelerin usul ve esasları cumhurbaşkanı tarafından belirlenecek.
• Geçici madde düzenlemesiyle, ajansa 5 yıl süreyle kamu kurumlarından geçici görevlendirme yapılabilecek. Ajansın faaliyetlerine başlayabilmesi için, “geri kazanım katılım paylarının, 1 Ocak 2020’den, yasanın yürürlüğe girdiği tarihe kadar yüzde 10’unun, yasanın yürürlüğe girdiği tarihten 31 Aralık 2025’e kadar ise yüzde 15’i ajansa aktarılacak.

• Düzenleme ile yasaya aykırı balık çiftliği kuranlar, depozito yönetim sistemine aykırı hareket edenler, plastik poşetleri ücretsiz verenler dahil, atıklarla çevreyi kirletenlere yönelik para cezası artırılırken, bazı alanlarda da ilk kez para cezası uygulanacak.
• Buna göre, yasal alanlara balık çiftliği kuranlara 100 bin lira ceza, depozitoya tabi ürünleri piyasaya sürenlere 20 bin, tüketicilere ücretsiz sunanlara ise faaliyet alanının her metre kare için 15,16 TL para cezası uygulanacak.
• Bakanlıkça belirlenen usul ve esaslara aykırı olarak; sıfır atık yönetim sistemini kurmayanlara veya kurduğunu belgeleyemeyenlere 20 bin lira; benzin ve naftanın depolanması, dolumu ve tankerlerle nakliyesine ilişkin bakanlıkça belirlenen esas ve kriterlere uymayan; terminaller ve dolum adaları için 60 bin lira, akaryakıt istasyonları için 30 bin lira, umuma açık yerlerde çevreyi kirletenlere bin lira idari para cezası verilecek.

• Kasım 2018’de naylon poşetlerin ücretsiz verilmesinin yasaklanmasını öngören yasa değişikliği ile birlikte 2021 Ocak ayında yürürlüğe girmesi öngörülen “zorunlu depozito” uygulaması ise teklifle 1 yıl süreyle erteleniyor. Buna göre bakanlığın belirleneceği ambalajlar için depozito uygulaması Ocak 2021 yerine Ocak 2022’de yürürlüğe girecek. Teklifin gerekçesinde ertelemeye koronavirüs salgını gösterildi.

‘Çevre Etiketi’ sistemi

• Çevre Bakanlığı, sürdürülebilir çevre hedefleri doğrultusunda, türlerin ve habitatların zarar görmesini ve ekosistemlerin bozulmasını önlemek, çevre, insan, sağlık, iklim ve doğal yaşamın üzerindeki olumsuz etkileri azaltmak amacıyla gönüllülük esasına dayalı olarak “çevre etiketi” sistemi oluşturacak.

Motor yağı değişimini yetkili kurumlar yapacak

• Teklifle getirilen bir başka yenilik ise atık motor yağlarının toplama miktarının artırılması ve yasadışı kullanımının önlenmesi amacıyla yeni sistem geçilecek. Buna göre araçların motor yağı değişimi, sadece Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın yetkilendirdiği noktalardan yapılabilecek, atık yağlar da sadece bu noktalara teslim edilebilecek. Yetki belgesi bulunmaksızın motor yağı değişimi yapan işletmelere ise 10 bin idari para cezasının uygulanacak.

Türkiye Çevre Ajansının Kurulması ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi

Depozito sistemi

Düzenlemede Depozito Yönetim Sistemi “Bakanlıkça belirlenen ve belirli bir depozito bedeli alınarak piyasaya sürülen ürünlerin tüketilmesi/kullanılması sonrasında iade alınması ve depozito bedelinin geri ödenmesine dayalı sistem” olarak tanımlanıyor.

Depozito sistemine dahil olmayan satış noktalarına, her metrekare için 100 liralık para cezası geldiğini anlatan Muş, “Yine sıfır atık yönetim sistemini kurmayanlar veya kurduğunu beyan etmeyenlere de 20 bin lira idari para cezası gelmiş olacak” bilgisini paylaştı.

Muş, benzin, naftalin depolanması, dolumu ve tankerlerle nakliyesine ilişkin bakanlıkça belirlenen esas ve kriterlere uymayanlara, terminaller ve dolum adaları için 60 bin lira, akaryakıt istasyonları için 30 bin lira, tankerler için 3 bin lira idari para cezası uygulanacağını söyledi.

Kum ve çakıl çıkaranlara para cezası 

Dere yataklarından kum çekilmesiyle alakalı düzenlemeler de bulunduğunu belirten Muş, idari para cezalarını daha da artırdıklarını söyledi. Muş, şöyle konuştu:

“Kum ve çakıl çıkaranlara 100 bin liradan 300 bin liraya kadar para cezası verilecek. Faaliyetlerin dere, akarsu üzerindeki sanatsal yapılara zarar vermesi veya akış rejimini bozması halinde 300 bin, her alınan çakıl veya kumun metreküpü için 450 lira ceza uygulanacak. Çevrenin kirlenmesiyle alakalı bir düzenlememiz daha var. Umuma açık yerlerde çevreyi kirletenlere 1000 lira idari para cezası gelecektir. Her birimizin daha duyarlı olmasını istiyoruz. Cezalar kesinlikle uygulanacaktır çünkü çevre ve doğa hepimizin. Aynı şekilde kapalı koy ve sit alanlarında su ürünleri kuranlara da 100 bin lira idari para cezası gelecektir.”

Mehmet Muş, araç yağı değişimlerine kısıtlıma getirileceğini, ancak yetki belgesi bulunanların yağ değişimi yapacaklarını ve bu yağı depolamak zorunda olacağını belirterek, yetkisiz yağ değişimi yapanlara 10 bin lira ceza verileceğini açıkladı.

Elektrikli scooter ve bisiklet kullanım yaşı 

Bisiklet yolu, elektrikli scooter ve bisiklet şeridi tanımlarının kanun kapsamına alınacağını ifade eden Muş, şu bilgileri verdi:

“Karayolları Genel Müdürlüğüne bisiklet ve elektrikli scooterların gidebileceği alanların inşası için yetki ve görev verilmekte. Yine kara yollarında bulunan bisiklet yollarında ve şeritlerinde elektrikli bisiklet ve elektrikli scooterların kullanabilme yaşı 15 olarak belirlenmiş olacak. Yani 15 yaşından küçük olanlar bunları kullanamayacak. Sürücülerin sağa veya sola dönüşlerde elektrikli bisiklet ve scooterlara geçiş hakkı vermelerini zorunlu hale getiriyoruz. Ayrı bisiklet yolu veya şeridi varsa elektrikli scooterların buraları kullanmasını istiyoruz. Motorlu bisikletlerin bu yolları kullanmasına kısıtlar getiriyoruz. Elektrikli scooterları kullananlar herhangi bir yük taşımayacaklar, sadece sırt çantası taşıyabilecekler, onun haricinde bir yük taşımalarını yasaklamış olacağız. Büyükşehir ve ilçe belediyelerine, il özel idarelerine bisiklet ve elektrikli scooterların yol, şerit, park ve şarj istasyonlarını yapma görevini bu düzenlemeyle getirmiş olacağız. Büyükşehir belediyelerinin ulaşım ana planlarında bisikletli ulaşıma yer vermesi ya da bisikletli ulaşım ana planı hazırlaması gibi zorunluluklar getiriyoruz. İlçe belediyelerine bölge otoparkı, kapalı ve açık otopark yapma-işletme ve bunlara ruhsat verme yetkisi getirilmiş olacaktır.”